Academische werkplaats: Gezag vanuit verbinding Wat speelt er in de praktijk? Er zijn veel momenten waarop jij als onderwijsprofessional pedagogisch sensitief reageert op kinderen. Je bent aandachtig, duidelijk en je geeft vertrouwen. Toch zijn er ook momenten, situaties of kinderen waarbij dat (soms) niet (zo goed) lukt. Je reageert misschien kortaf, je dreigt of je bent afwezig. Straffen en belonen lijken houvast te bieden, maar zetten de relatie met het kind onder druk. Kan het ook anders? Hoe geef ik mijn gezag vorm vanuit de verbinding én begrens ik kalm en vastberaden onacceptabel gedrag? Welke onderzoeksfocus kiezen we? In dit onderzoeksproject ligt de nadruk op pedagogisch handelen van professionals en niet op het (uitdagende) gedrag van kinderen. Het onderzoek richt zich op handelen vanuit verbindend gezag® (Bom & Wiebenga, 2017, 2020) vanuit vijf pijlers: 1) aanwezigheid, 2) de-escalatie, 3) (herstel van) relatie, 4) steun en 5) verzet. Deze pijlers zijn enerzijds onderscheidend, en hangen anderzijds samen. Het onderzoek richt zich hierbij op concreet, alledaags pedagogisch handelen op het basisniveau van waakzame zorg. Waar werken we naartoe? De werkplaats heeft in 2020 ‘Het Kompas’ ontwikkeld (zie opbrengsten 2020-2021 hieronder) dat alledaags handelen in de onderwijspraktijk vanuit verbindend gezag beschrijft aan de hand van de vijf pijlers. Het is op kleine schaal getest en geëvalueerd. Het is nu zaak het ontwerp te valideren, breder te implementeren en evalueren. Ook heeft het Kompas nog een goede werkvorm nodig om de thema’s tot leven te brengen. Vanaf 2021 ontwikkelen we daarom gespreksvormen voor professionals om in gesprek te gaan met als doel bewust pedagogisch handelen vanuit verbindend gezag te vergroten. Deze gespreksvorm wordt binnen de werkplaats ook uitgevoerd en geëvalueerd.
Opbrengsten 2019/2020 In 2019/2020 heeft de Academische Werkplaats zich bezig gehouden met de fase van analyse en exploratie. We hebben antwoord gegeven op twee beschrijvende deelvragen: Welk gedrag van kinderen ervaren leerkrachten basisonderwijs van Stichting IJsselgraaf als uitdagend? Om deze deelvraag te beantwoorden is er literatuur- en praktijkonderzoek uitgevoerd. Het literatuuronderzoek had als doel in kaart te brengen aan welke vormen van gedrag we moeten denken (externaliserend en/of internaliserend gedrag), zodat we bij leerkrachten van stichting IJsselgraaf kunnen onderzoeken welk gedrag voor hen uitdagend is. Daarnaast is er een vragenlijst onder een zo grote mogelijke sample van leerkrachten binnen IJsselgraaf uitgezet. Deze vragenlijst is gebaseerd op het literatuuronderzoek. Tot slot is er een semi-gestructureerd interview onder een selectie van leerkrachten uitgezet. Dit interview is ook gebaseerd op literatuuronderzoek. Wat kenmerkt de huidige en gewenste situatie ten aanzien van het pedagogisch sensitief handelen door leerkrachten basisonderwijs van stichting IJsselgraaf ten aanzien van uitdagend gedrag van kinderen, vanuit uitgangspunten van verbindend gezag/nieuwe autoriteit? Om deze deelvraag te beantwoorden is er verdiepend literatuuronderzoek naar kenmerken van leerkrachthandelen om vanuit uitgangspunten van verbindend gezag/nieuwe autoriteit, pedagogisch sensitief te reageren op uitdagend gedrag van kinderen uitgevoerd. De informatie uit het verdiepend literatuuronderzoek heeft geleid tot een semi-gestructureerd interview waar de huidige en gewenste situatie aan de hand van vooraf opgestelde kijkpunten is onderzocht. Op basis van deze deelvragen hebben we een voorlopige lijst van ontwerpprincipes geformuleerd. 2020/2021 Dit jaar is er verder gewerkt aan de fase van analyse en exploratie fase van het ontwerpgericht onderzoek. In deze fase zijn ontwerpprincipes geformuleerd. Daarnaast is er (iteratief) gewerkt aan het (prototype) ontwerp om pedagogisch sensitief reageren vanuit de uitgangspunten verbindend gezag. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van Het Kompas. Het Kompas is op kleine schaal uitgeprobeerd.
Literatuur Bom, H. & Wiebenga, E. (2017). Verbindend gezag. Naar een nieuwe vorm van autoriteit gebaseerd op principes van geweldloos verzet. Tijdschrift voor psychotherapie, 42(3), 269-289. Bom, H. & Wiebenga, E. (2020). Met een passende attitude wordt een interventie pas waardevol. Tijdschrift voor Psychotherapie, 46(4), 276-293. Nus, W., van (2015). Het ijzer smeden als het koud is. Geweldloos verzet op school, een nieuwe kijk op gedragsproblemen. Huizen: Pica Omer, H. (2011). Nieuwe Autoriteit, samenwerken aan een krachtige opvoedingsstijl thuis, op school en in de samenleving. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers Wiebenga, E. & Faasen, E. (2017). Verbindend gezag in het onderwijs, JSW, 4, 6-9