Verbindend Gezag

Bekijk ook het Kompas

Wat is Verbindend Gezag

Verbindend gezag is een autoritatieve begeleidingsstijl voor professionals (enerzijds responsief, anderzijds grenzen stellend) die goed past in de huidige onderwijspraktijk.

Verbindend Gezag is op twee manieren verbindend: horizontaal en verticaal. De horizontale verbinding is tussen gezagsdragers. Gezag draag je namelijk niet alleen, maar samen met andere gezagsdragers zoals ouders, collega's en hulpverleners (van-ik-naar-wij).

De verticale verbinding is tussen de professional en het kind. Je bent als verantwoordelijke volwassene als een anker voor de leerling. Je biedt houvast, doordat je zélf verankerd bent (door te weten waar je voor staat, wat je belangrijk vindt, wat je uitdaagt).

Verbindend Gezag wordt niet vanuit macht vormgegeven, maar vanuit verbinding en kent twee basisattitudes:

  1. je gaat de strijd niet aan om ‘te winnen’,
  2. vanuit de overtuiging dat je een ander niet kunt controleren, ben je gericht op je eigen gedrag. Hiermee ligt de nadruk niet op het (uitdagende) gedrag van het kind, maar op pedagogisch handelen van de professional.

Verbindend Gezag kent vijf pijlers: 1) aanwezigheid, 2) de-escalatie, 3) (herstel van) relatie, 4) steun en 5) verzet en een reeks concrete interventies die ingezet kunnen worden.

Onze expert

Dr. Marjon de Boer - Bruggink

Dr. Marjon de Boer - Bruggink is senior docent-onderzoeker pedagogiek. Zij verbindt onderzoek, onderwijs en werkveld op het thema Verbindend Gezag. Haar missie is om onderzoek te doen naar dit gedachtegoed en dit als basishouding mee te geven aan (aanstaande) professionals.

Bom, H. &  Wiebenga, E. (2017). Verbindend gezag. Naar een nieuwe vorm van autoriteit gebaseerd op principes van geweldloos verzet. Tijdschrift voor psychotherapie, 42(3), 269-289.

Bom, H. & Wiebenga, E. (2020). Met een passende attitude wordt een interventie pas waardevol. Tijdschrift voor Psychotherapie, 46(4), 276-293.

Nus, W., van (2015). Het ijzer smeden als het koud is. Geweldloos verzet op school, een nieuwe kijk op gedragsproblemen. Huizen: Pica

Omer, H. (2011). Nieuwe Autoriteit, samenwerken aan een krachtige opvoedingsstijl thuis, op school en in de samenleving. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers

Wiebenga, E. & Faasen, E. (2017). Verbindend gezag in het onderwijs, JSW, 4, 6-9

Illusie van controle
Verbindend gezag is gestoeld op de overtuiging dat je de ander niet kan dwingen tot gewenst gedrag. De focus ligt daarom op je eigen gedrag als professionals, aangezien je daar wél directe invloed op hebt. 

Smeed het ijzer als het koud is
Een reactie uitstellen tot je zelf bent afgekoeld. Dus: niet direct reageren op het hittepunt. Het moment waarop de gemoederen zijn bedaard en je weer kalm kunt reageren, dat kies je zelf.

Relatiegebaar
Een onvoorwaardelijke investering in een goede relatie. In tegenstelling tot beloningen dus niet gekoppeld aan het (getoonde, gewenste) gedrag van de leerling. 

Herstelgebaar
Hebben als doel om relatie tussen de leerlingen te herstellen, waarbij twee elementen zijn belangrijk: 1) het gebaar is een concrete, zelfgekozen actie en 2) de professional nodigt de leerling uit om dit te doen (maar dwingt niet).

Geweldloos verzet - Nieuwe autoriteit 
Begrippen die worden gehanteerd en sterk verwant zijn aan Verbindend Gezag. Geweldloos verzet wordt vooral in Nederland gebruikt en Nieuwe autoriteit met name in België. 

Contact

Wil je meer weten over Verbindend Gezag en/of Het Kompas? Neem dan contact op:

Verbindend Gezag in de praktijk

Studenten, leerkrachten, gedragsspecialisten en docent-onderzoekers in de Academische Werkplaats van Iselinge Hogeschool hebben Het Kompas ontwikkeld. Het Kompas is opgebouwd vanuit de vijf pijlers van Verbindend Gezag: 1) aanwezigheid, 2) de-escalatie, 3) (herstel van) relatie, 4) steun en 5) verzet. Het Kompas beschrijft concreet, waarneembaar gedrag van educatief professionals in alledaagse situaties. Oftewel: op het basisniveau van ‘waakzame zorg’: oplettendheid. Er hoeft dus geen sprake te zijn van ‘probleemgedrag’. 

Het Kompas is geen recept of een trukendoos. Het Kompas is wél een hulpmiddel om op koers te blijven door (samen) te reflecteren op Verbindend Gezag. Je kunt het gebruiken als reflectiemiddel, bij collegiale consultatie, tijdens intervisie of om anderen te observeren (bijvoorbeeld om van hen te kunnen leren). 

5 pijlers van Verbindend Gezag

Aanwezigheid

Wij zijn en blijven er voor jou, ook al heb jij het moeilijk of hebben wij het moeilijk – dat is onze verantwoordelijkheid

Een educatief professional die aanwezig is, wordt door leerlingen ervaren als dichtbij, betrokken en geïnteresseerd maar ook als toezichthoudend en vastberaden. Aanwezigheid is een fysieke en mentale kwestie. Onder aanwezigheid verstaan we elke handeling en houding waarmee je naar de leerling uitstraalt: ‘Ik ben hier en ik blijf hier, ook als jij het moeilijk hebt of ik het moeilijk heb’. Het is mijn verantwoordelijkheid er voor je te zijn. Aanwezigheid is klaarstaan om een anker voor te zijn, en het touw van het anker strakker aantrekken of juist laten vieren als dat passend is. 

De-escalatie

Wij kiezen ervoor om kalm te blijven in uitdagende situaties – het ijzer smeden als het koud is

Een educatief professional die de-escaleert, wordt door leerlingen ervaren als iemand die kalm blijft in uitdagende situaties. Je kiest er bewust om (als volwassene) zelf je emoties in toom te houden. Je weerstaat daarbij eisen en provocaties van de leerling. Je beseft je bijvoorbeeld dat er twee partijen nodig zijn om een escalatie in stand te houden, maar dat er maar één nodig is om die te doorbreken. En, dat je geen controle heb over de ander, enkel over jezelf. Daarom ben je gericht op je eigen gedrag als professional en niet de leerling. Je vervalt niet in stemverheffing of discussies, maar spreekt op een rustige, milde toon (zonder aan duidelijkheid in te boeten). In plaats van lik-op-stuk beleid kies je voor een uitgestelde reactie als het je niet lukt om rustig te reageren. Je komt er later op terug, omdat je het niet direct moet oplossen of een pasklaar antwoord te hebben. Je mag je tijd nemen. 

(herstel van) relatie

Jij doet er onvoorwaardelijk toe voor ons

Een educatief professional die gericht is (herstel van) relatie, wordt door leerlingen ervaren als iemand die op een verbindende manier omgaat met leerlingen en collega's. Je spreekt met anderen vanuit zorg voor de relatie en met respect voor de persoon. Je luister naar behoeftes van anderen en geef uiting aan die van jezelf. Je bent bewust gericht op de relatie met leerlingen, juist ook als het lastig wordt. In plaats van te corrigeren, preken of af te haken investeer je actief en onvoorwaardelijk investeer je in positieve gebaren en momenten. Je bent ervan overtuigd dat de ander tot oplossingen kan komen, zodat verandering (in de toekomst) mogelijk is. Je beseft je dat we allemaal (leerlingen, ouders, professionals) fouten maken, deze fouten mogen toegeven en zo de relatie weer kunnen herstellen.

Verzet

Wij stellen kalm en vastberaden grenzen – we hoeven niet te winnen

Een educatief professional die zich verzet tegen onacceptabel gedrag, wordt door leerlingen ervaren als iemand die kalm en vastberaden de grenzen aangeeft. Niet vanuit macht, maar vanuit verbinding. Verzet heeft te maken met begrenzen vanwege een belangrijk sociaal doel, zoals een goede sfeer waarbij iedere leerlingen zich veilig en comfortabel kan voelen. Verzet tonen doe je zonder de ander te vernederen, aan te vallen of onnodige streng te straffen. De focus ligt op je eigen gedrag als professionals. Je biedt actief verzet bij onacceptabel gedrag, onafhankelijk van de reactie van de leerling (We kunnen jou niet dwingen, maar wij zullen wel weerstand bieden tegen …). Je geeft niet toe én geeft niet op. De kunst om krachtig en strijdbaar te zijn zonder de mildheid, acceptatie en verbinding te verliezen. Je hoeft niet te winnen, alleen vol te houden. Omdat je gelooft in de mogelijkheden van de leerling om verantwoordelijke keuzes te maken, blijf je vragen naar oplossingen die de leerlingen kan bedenken als alternatief voor het getoonde gedrag.

Steun(netwerk)

Wij staan er samen voor – dat geeft kracht

Een educatief professional die (in het gezag) gesteund wordt door anderen, wordt door leerlingen ervaren als iemand die zich krachtig voelt én hulp mag en durft te vragen aan anderen. Je vormt een support team met collega’s ouders én en anderen en draagt zo samen gezag en legitimeer je dit. Je benut daarbij deskundigheid van ouders/verzorgers en collega’s, zodat er rijker en breder scala aan mogelijkheden ontstaat dan als je denkt alles zelf moet kunnen oplossen en weten. Je bent niet gericht op: “Wiens fout is het?” - maar:“Hoe kunnen we elkaar versterken in de aanpak van de situatie?” Je gaat op zoek naar steun, spreekt uit wat je nodig hebt en biedt steun aan anderen. 

Gezaghebbende auteurs:

Bom, H. &  Wiebenga, E. (2017). Verbindend gezag. Naar een nieuwe vorm van autoriteit gebaseerd op principes van geweldloos verzet. Tijdschrift voor psychotherapie, 42(3), 269-289.

Bom, H. & Wiebenga, E. (2020). Met een passende attitude wordt een interventie pas waardevol. Tijdschrift voor Psychotherapie, 46(4), 276-293.

Nus, W., van (2015). Het ijzer smeden als het koud is. Geweldloos verzet op school, een nieuwe kijk op gedragsproblemen. Huizen: Pica

Omer, H. (2011). Nieuwe Autoriteit, samenwerken aan een krachtige opvoedingsstijl thuis, op school en in de samenleving. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers

Wiebenga, E. & Faasen, E. (2017). Verbindend gezag in het onderwijs, JSW, 4, 6-9

Kennismakingsworkshop

Wil je kennismaken met Verbindend Gezag en het Kompas meld je dan aan voor een workshop waarin wordt ingegaan op de houding van verbindend gezag én het Kompas. De workshop is kosteloos. Wel vragen we je om, tijdens de workshop, een vragenlijst in te vullen voor deelstudie van het HBO-postdoc onderzoeksproject van dr. Marjon de Boer-Bruggink

Voor wie? Educatieve professionals met interesse voor Verbindend Gezag
Hoe lang? De workshop duurt ong. 1,5 uur (incl. vragenlijst)
Waar? Op Iselinge Hogeschool
Door wie? dr. Marjon de Boer-Bruggink

Er kunnen maximaal 15 personen deelnemen aan een workshop.

Wil je meer weten? Neem dan contact op via marjon.deboer@iselinge.nl 

Data workshops

Je kunt aan de kennismakingsworkshop op Iselinge Hogeschool deelnemen op een van de volgende data:

donderdag 17 maart van 15.30 - 17.00 uur (inschrijving gesloten)
donderdag 14 april van 15.30 - 17.00 uur (inschrijving gesloten)
donderdag 19 mei van 15.30 - 17.00 uur